روش هاي کمک باروري

اهدای تخمک

روش های کمک باروری اغلب با استفاده از تخمک خود زن و اسپرم همسرش انجام می‌‌گیرد. اما درصورتی‌که مشکلات شدیدی در تخمک یا اسپرم وجود داشته باشد و سلول‌های جنسی فرد به‌هیچ‌وجه توانایی باروری نداشته باشند می‌توان از تخمک، اسپرم یا جنین‌های اهدایی برای درمان ناباروری افراد استفاده کرد. سوابق فردی و پزشکی فرد اهداکننده از قبل باید تأیید شده باشد.

اهدای تخمک فرآیندی است که در آن یک زن بارور تخمک را به زن دیگری اهدا می کند تا بتواند به باروری او کمک کند. این بخشی از فناوری تولید مثل کمک باروری یا ART است. در طی این روش پزشک تخمک را از اهدا کننده خارج می کند ، آنها را در آزمایشگاه بارور می کند و سپس جنین های حاصل را به رحم گیرنده منتقل می کند. پزشکان این کار را با استفاده از یک روش کمک باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) انجام می دهند.
برخی اوقات، پزشکان ممکن است برخی از جنین ها را برای سیکل های بعدی یا اهدای جنین فریز کنند. اهدای تخمک غالباً به نفع خانم هایی است که به دلایل مختلف از جمله نارسایی تخمدان، جلوگیری از ناهنجاری های مادرزادی در جنین یا سن بالا ، نمی توانند از تخمک های خود استفاده کنند. مطالعات نشان می دهد که این روش منجر به تولد موفق ۵۰ درصدی شده است.

مراحل اهدای تخمک

قبل از شروع عمل، اغلب اهدا کنندگان باید داروهایی مصرف کنند که چرخه قاعدگی طبیعی آن ها را متوقف کند. عوارض جانبی این دارو ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– گرگرفتگی؛
– سردرد؛
– خستگی؛
– درد بدن.

اهدا کننده باید یک سری از داروهای باروری را دریافت کند که تخمدان ها را تحریک می کند تا به طور همزمان چندین تخمک تولید شود. این داروها به صورت تزریق عضلانی یا زیرجلدی استفاده می شوند.

برخی از خانم ها ممکن است عوارض جانبی خفیفی از قبیل کبودی در محل تزریق، نوسانات خلقی و حساسیت سینه ها را تجربه کنند. در موارد نادر، خانم ممکن است دچار سندرم تحریک بیش از حد تخمدان یا هایپر شدن (OHSS) شود. این اتفاق وقتی رخ می دهد که تخمک های زیادی در تخمدان ها ایجاد شوند. خانم هایی که به OHSS مبتلا شوند، ممکن است نیاز به بستری داشته باشند. برای اهدا کنندگان قبل از تخمک گیری احتمال بارداری را وجود دارد، بنابراین ایده خوبی است برای جلوگیری از بارداری مقاربت نداشته باشند یا از یک روش جلوگیری از بارداری مانند کاندوم استفاده کنند. در طی چرخه اهدا، اهدا کننده به طور مکرر تحت آزمایشات خون، معاینات و سونوگرافی قرار می گیرد تا واکنش بدنش نسبت به داروها کنترل شود.
هنگام تخمک گیری، اندکی قبل از گرفتن تخمک ها، برای آماده سازی این مرحله، اهدا کننده داروی تزریقی نهایی را دریافت می کند. پزشک برای خارج کردن تخمک ها از تخمدان های اهدا کننده، یک پروب سونوگرافی را درون واژن وارد می کنند و از سوزنی برای خارج کردن تخمک از هر فولیکول استفاده می کند. در طی این عمل که حدود 30 دقیقه طول می کشد، پزشک ممکن است داروهای های مسکن، آرام بخش یا بی حس کننده را برای اهداکننده تجویز کند. از آنجا که این روش سرپایی است، اهدا کننده نیازی به ماندن در مرکز ناباروری در طول شب را نخواهد داشت.

بعد از اهدای تخمک

برخی از خانم ها ممکن است برای بهبودی عوارض استخراج تخمک از تخمدان، به چندین روز استراحت احتیاج داشته باشند. اما در طی چند روز می توانند به فعالیت های عادی برگردند. بعضی از مراکز ناباروری مراقبت های اولیه را به اهدا کنندگان ارائه می دهند، اما برخی دیگر این کار را نمی کنند.
خطرات و عوارض جانبی اهدای تخمک

خطرات اهدای تخمک نسبتاً کم است. روش ها و داروها و همچنین میزان عوارض برای اهداكنندگان تخمک همانند زنانی است كه فرآیند IVF را انجام میدهد استفاده از بی حسی در طی فرآیند گرفتن تخمک عوارض کمی دارد و مشکلات جدی را بوجود نمی آورد. بعضی از خانم‌ها ممکن است خونریزی را تجربه کنند بدلیل اینکه پزشک سوزن را درون شکم و تخمدان او وارد می کند. در موارد نادر، ممکن است آسیب کوچک به روده، مثانه یا رگ های خونی در نزدیکی محل ورود ایجاد شود. با این حال، آسیب جدی یا خونریزی شدید بعید است. عفونت ممکن است بعد از برداشتن تخمک ها نیز ایجاد شود. پزشک معمولاُ برای جلوگیری از این مشکل، آنتی بیوتیک تجویز می کند. برخی اوقات، داروهایی که پزشک برای تحریک تخمک گذاری در اهدا کننده تخمک تجویز می کند، می تواند باعث تحریک بیش از حد تخمدان یا هایپر شدن (OHSS) شود که می تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. در صورت هر نوع علامتی باید با پزشک مشورت کنید. موارد شدید ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشد و همراه با علائم زیر است:
اشکال در تنفس؛
افزایش وزن سریع؛
دل درد؛
استفراغ.

اهدای اسپرم

درصورتی‌که هیچ یک از راه‌‌های درمان ناباروری موفق نباشد و فرد نیز قادر به تولید اسپرم سالم نباشد از اهداکننده‌ی اسپرم می‌توان کمک گرفت. دهنده‌ی اسپرم باید از لحاظ سلامت (HIV، هپاتیت و غیره) بررسی شود. اسپرم منجمد می‌شود و شش ماه نگه‌داری می‌شود. آزمایشات لازم برای تأیید سلامت اسپرم حتماً باید صورت گیرد.
فرد اهداکننده(اهدای اسپرم) بر اساس علایق فردی از جمله رنگ چشم، رنگ مو، قد، وزن، گروه خونی و غیره انتخاب می‌شود. مایع منی منجمد‌شده‌ی فرد اهداکننده از بانک اسپرم خریداری می‌شود.

اهدای‌ جنين

اهدای جنین به معنی دریافت تخمک و اسپرم از افرادی غیر از زوج متقاضی است. افرادی که اسپرم یا تخمک ندارند می‌توانند از قانون اهدای جنین استفاده کنند. گیرنده‌ی جنین اهدایی باید از سلامت کافی برخوردار باشد و تنها مشکل ناباروری آن‌ها، نبود اسپرم یا تخمک مطلوب به صورت هم‌زمان باشد. البته در مواردی که زوج نابارور چندین چرخه‌ی ART ناموفق داشته‌اند و جنین آن‌ها تشکیل نشده است نیز می‌توان جنین اهدایی را به عنوان راهی برای بچه‌دار شدن آن‌ها به کار برد.

مرحله اول: تحریک کنترل شده تخمدان
اولین مرحله با استفاده از داروهای تحریک تخمک گذاری آغاز می شود تا بتوان به جای رشد یک تخمک باعث رشد چندین تخمک شد (برخلاف سیکل عادت ماهانه که تنها یک تخمک در هر ماه آزاد می گردد). تحریک چندین تخمک تعداد بیشتری جنین تشکیل می دهد و شانس حاملگی را بیشتر می کند. البته نوع و میزان داروهای مصرفی بستگی به علت نازایی، سن، وضعیت هورمونی روز سوم قاعدگی و پاسخ تخمدان به داروهای تحریک تخمک گذاری دارد. هورمون های مختلف مانند HMG، FSH و … به صورت تنها یا ترکیبی تجویز می شوند. پزشک با انجام سونوگرافی های مکرر و درخواست آزمایش های هورمونی (استروژن و LH) اثر این دارو را بر رشد فولیکول های تخمدان بررسی می کند. زمانی که در تصاویر سونوگرافی اندازه فولیکول ها به ۱۸ تا ۲۰ میلیمتر رسید، هورمون HCG برای بلوغ نهایی تخمک تزریق می گردد.

مرحله دوم: تخمک گیری
این مرحله ۳۶ تا ۳۹ ساعت بعد از تزریق هورمون اچ سی جی انجام می گیرد و معمولاً ۵ تا ۲۰ دقیقه طول می کشد. پزشک با کمک گرفتن از تصاویر سونوگرافی مایعی را که حاوی تخمک های رسیده از فولیکول های تخمدان است، در داخل لوله آزمایش جمع آوری می کند و به آزمایشگاه جنین شناسی تحویل می دهد. به این عمل اصطلاحاً پانکچر می گویند و معمولاً تحت بیهوشی عمومی سبک انجام می شود. در آزمایشگاه جنین شناسی، زیر میکروسکوپ مخصوص، تخمک مناسب را شناسایی و جداسازی می کنند و عملیات لازم را روی آن انجام می دهند. پس از تخلیه فولیکول ها، بیمار مدت زمان کوتاهی در بخش ریکاوری و بخش جراحی، تحت مراقبت قرار می گیرد و چند ساعت بعد می تواند کلینیک را ترک کند.

مرحله سوم: لقاح اسپرم و تخمک در آزمایشگاه و تشکیل جنین
روز عمل پانکچر، نمونه مایع سمن همسر بیمار در یک ظرف مخصوص استریل جمع آوری شده و به آزمایشگاه آندرولوژی تحویل داده می شود. پس از بررسی اولیه و شستشوی مایع سمن، اسپرم های سالم و فعال جداسازی و انتخاب می شوند. در میکرواینجکشن، اسپرم توسط دستگاه میکرواینجکشن به داخل تخمک بالغ تزریق می شود و در لقاح مصنوعی، اسپرم و تخمک در یک پلیت در کنار هم قرار داده می شوند تا اسپرم خودش وارد تخمک شود. جنین‌ها به مدت 48 تا 72 ساعت و در مواردی تا 120 ساعت تحت نظر متخصص جنین شناس در انکوباتور نگهداری می‌شوند.

مرحله چهارم: انتقال جنین به رحم
این مرحله نیاز به بیهوشی ندارد (مگر در موارد خاص و با صلاحدید پزشک). تعداد مناسبی جنین با کیفیت خوب به داخل حفره‌ رحم انتقال داده می‌شود. یک الی دو ساعت بعد از انتقال جنین، بیمار مرخص می‌شود. جهت رشد مناسب دیواره‌ رحم برای نگهداری جنین بیمار، بایستی داروهای تجویز شده مانند پروژسترون مصرف شود. حدود دو هفته بعد از انتقال جنین با اندازه گیری اچ سی جی خون، می توان از وضعیت حاملگی اطلاع یافت.